BIẾN THỂ CORONAVIRUS MỚI KHIẾN CÁC NHÀ KHOA HỌC PHẢI CẢNH GIÁC
Các nhà nghiên cứu tại Nam Phi hiện đang gấp rút theo dõi sự gia tăng đáng lo ngại của một biến thể mới của vi-rút SARS-CoV-2 gây ra đại dịch COVID-19. Biến thể này chứa đựng một số lượng lớn các đột biến được tìm thấy trong các biến thể khác, bao gồm cả Delta, và nó dường như đang lan nhanh khắp Nam Phi.
Ưu tiên hàng đầu hiện nay là theo dõi kỹ hơn biến thể này khi nó bắt đầu lan rộng: nó được phát hiện lần đầu tiên ở Botswana vào đầu tháng này và sau đó, trong một khách du lịch đến Hồng Kông từ Nam Phi. Các nhà khoa học cũng đang cố gắng tìm hiểu các đặc tính của biến thể, chẳng hạn như liệu nó có thể né tránh các phản ứng miễn dịch do vắc xin kích hoạt hay không và liệu nó có gây ra bệnh nặng hơn hay giảm nhẹ đi so với các biến thể khác hay không.
Penny Moore, nhà virus học tại Đại học Witwatersrand ở Johannesburg, Nam Phi, cho biết: “Chúng tôi đang nghiên cứu khẩn trương hết sức có thể,” phòng thí nghiệm của ông đang đánh giá tiềm năng của biến thể, cách chúng tránh miễn dịch với vắc xin và các bệnh nhiễm trùng trước đó. Đã có những báo cáo sơ bộ về việc tái nhiễm và các trường hợp ở những người đã được tiêm chủng, nhưng “ở giai đoạn này, còn quá sớm để nói bất cứ điều gì”, Moore nói thêm.
Richard Lessells, bác sĩ bệnh truyền nhiễm tại Đại học KwaZulu-Natal ở Durban, Nam Phi, cho biết: “Có rất nhiều điều chúng tôi chưa hiểu về biến thể này,” tại một cuộc họp báo do sở y tế Nam Phi tổ chức vào ngày 25 tháng 11. “Hồ sơ đột biến khiến chúng tôi lo ngại, nhưng bây giờ chúng tôi cần phải làm việc để hiểu tầm quan trọng của biến thể này và ý nghĩa của nó khi phải ứng biến với đại dịch.”
Một nhóm chuyên gia của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sẽ họp vào ngày 26 tháng 11, và có thể sẽ dán nhãn chủng này – hiện được gọi là B.1.1.529 – là một biến thể đáng quan tâm hoặc biến thể được quan tâm, Tulio de Oliveira, một nhà nghiên cứu thông tin sinh học tại Đại học của KwaZulu-Natal, cho biết tại cuộc họp giao ban. Biến thể có thể sẽ được đặt tên là Nu – chữ cái có sẵn tiếp theo trong hệ thống đặt tên theo bảng chữ cái Hy Lạp cho các biến thể coronavirus – nếu nó được nhóm WHO gắn cờ.
Các nhà nghiên cứu cũng muốn đo lường khả năng lây lan trên toàn cầu của biến thể – có thể làm bùng phát các làn sóng lây nhiễm mới hoặc làm nghiêm trọng hơn các đợt gia tăng đang diễn ra do Delta thúc đẩy.
Thay đổi để tăng đột biến
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra B.1.1.529 trong dữ liệu giải trình tự bộ gen từ Botswana. Biến thể này nổi bật vì nó chứa hơn 30 thay đổi đối với protein đột biến – protein SARS-CoV-2 nhận dạng các tế bào chủ và là mục tiêu chính của các phản ứng miễn dịch của cơ thể. Nhiều thay đổi đã được tìm thấy trong các biến thể như Delta và Alpha, và có liên quan đến khả năng lây nhiễm cao hơn và khả năng né tránh các kháng thể ngăn chặn nhiễm trùng.
Sự gia tăng rõ ràng trong các trường hợp biến thể ở tỉnh Gauteng của Nam Phi – quê hương của Johannesburg – cũng đang gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh. Theo Lessells, việc giải trình tự bộ gen và phân tích gen khác từ nhóm của de Oliveira đã phát hiện ra rằng biến thể B.1.1.529 chịu trách nhiệm cho tất cả 77 mẫu vi rút mà họ phân tích từ Gauteng, được thu thập từ ngày 12 đến ngày 20 tháng 11. Việc phân tích hàng trăm mẫu khác vẫn đang được thực hiện.
Lessells cho biết, biến thể này chứa đựng một đột biến tăng cường cho phép nó được phát hiện bằng các xét nghiệm định dạng gen mang lại kết quả nhanh hơn nhiều so với giải trình tự bộ gen. Bằng chứng sơ bộ từ các thử nghiệm này cho thấy B.1.1.529 đã lan truyền xa hơn đáng kể so với Gauteng. “Nó khiến chúng tôi lo ngại rằng biến thể này có thể đã được lưu hành khá rộng rãi trong nước,” Lessells nói.
Mức độ hiệu quả của vaccine?
Theo kết quả ghi nhận được từ nhóm nghiên cứu của nhà virus học Moore, biến thể có chứa nhiều đột biến trong các khu vực protein gai, làm giảm khả năng nhận biết của các kháng thể. Ông nói: ”Nhiều đột biến mà chúng tôi biết là có vấn đề, nhưng nhiều đột biến khác có vẻ như đang góp phần trong việc giúp chúng thoát khỏi sự phát hiện của các kháng thể”. Ông cho biết thêm, thậm chí còn có những gợi ý từ mô hình máy tính cho rằng B.1.1.529 có thể tránh được khả năng miễn dịch được tạo ra bởi thành phần khác của hệ thống miễn dịch, gọi là tế bào T.
Các ca nhiễm đột phá ở những bệnh nhân đã tiêm đủ 3 mũi vaccine (từ Johnson&Johnson, Pfizer-BioNTech đến Oxford-AstraZeneca) đã được báo cáo tại Nam Phi.
Hai du khách được phát hiện dương tính tại Hồng Kong cũng đã được tiêm phòng đầy đủ với vắc xin của Pfizer. Một trong hai đã từng đi đến Nam Phi còn người còn lại bị nhiễm khi đang cách ly tại khách sạn.
Kết
Hiện tại, mối nguy hiểm đến từ biến chủng B.1.1.529 vẫn chưa rõ ràng. Moore cũng đã cho biết rằng, vẫn chưa rõ liệu biến thể này có khả năng lây nhiễm cao hơn Delta hay không, vì hiện tại số lượng người nhiễm COVID-19 tại Nam Phi rất thấp.
Biên dịch: Phạm Thanh Ngân, Hồ Thu Hạnh
Nguồn: Heavily mutated coronavirus variant puts scientists on alert (nature.com)
