Ivermectin trị covid – bài học về Hydroxychloroquine còn nóng hổi.

By TS.DS. Phạm Đức Hùng Thuốc

Tác giả: Katie Tuyến Trần, PharmD

Hiện nay đang rộ lên phong trào mua Ivermectin để trị Covid-19, bà con nên cẩn thận, chưa có nghiên cứu và cơ sở khoa học chắc chắn cho việc này.

Chắc hẳn mọi người vẫn còn nhớ câu chuyện vào giữa cơn bão dịch Covid-19 năm 2020, hydroxychloroquine (HCQ) – một thuốc trị ký sinh trùng sốt rét, được giáo sư người Pháp Didier Raoult và cả Trump tuyên bố là trị được Covid-19. Bài học về hydroxychloroquine vẫn còn nóng hổi, hiện HCQ đã bị FDA loại khỏi danh sách chấp thuận khẩn cấp trị Covid, GS Didier thì đang bị hội đồng y đức điều tra vì tuyên bố khống. Vậy Ivermectin là gì? Và tại sao lạm dụng thuốc này hiện nay sẽ đem đến tác hại nhiều hơn lợi ích?

Ivermectin [1],[2]

Ivermectin (IVM) là một loại lactone đa vòng có phổ kháng ký sinh trùng rộng, được FDA chấp thuận trong điều trị bệnh do một vài loại giun ký sinh gây ra như giun lươn đường ruột và giun chỉ onchocerciasis (gây bệnh mù sông) ở dạng uống, trị chấy và các bệnh về da như rosacea ở dạng bôi.

Một số dạng ivermectin được sử dụng trên động vật để ngăn ngừa bệnh giun tim và ký sinh trùng bên trong và bên ngoài cơ thể. Không nên dùng thuốc dành cho động vật, vì FDA chỉ đánh giá tính an toàn và hiệu quả của chúng đối với các loài đã được liệt kê cụ thể. Sử dụng các sản phẩm này ở người có thể gây hại nghiêm trọng: 2 tác dụng phụ cần lưu ý nhất là độc gan và tương tác với các thuốc chống đông máu như warfarin.

Kết quả nghiên cứu chống COVID-19 ban đầu [1]

Một tài liệu nghiên cứu được đăng trên trang The Lancet về Tác dụng kháng vi rút của Ivermectin liều cao trong điều trị COVID-19 ủng hộ giả thuyết Ivermectin có hoạt tính kháng vi-rút phụ thuộc nồng độ đối với SARS-CoV-2.

Thử nghiệm cho thấy không có sự khác biệt về tải lượng vi rút giữa nhóm điều trị và nhóm đối chứng trong chỉ tiêu chính. Tuy nhiên, kết quả đã chỉ ra rằng hoạt tính kháng vi rút phụ thuộc vào nồng độ của Ivermectin ở những bệnh nhân nhiễm SARS-CoV-2 được điều trị trong vòng 5 ngày kể từ khi các triệu chứng khởi phát. Khi phân tích nồng độ của Ivermectin trong huyết tương liên quan đến việc giảm tải lượng và tốc độ phân rã của virus, một mối tương quan thuận được xác định. Đối với những bệnh nhân đạt được nồng độ IVM cao hơn thì sự giảm tải lượng virus trong dịch tiết mũi họng sẽ nhiều hơn, và tốc độ phân rã của virus cũng nhanh hơn.

Những phát hiện về nồng độ của IVM trong huyết tương phù hợp với mô hình động học của virus SARS-CoV-2 ở người cho thấy cần phải sử dụng liều cao, nhưng điều mâu thuẫn là không thể đạt được nồng độ thuốc như vậy ở liều an toàn.

Ngoài ra, thử nghiệm này thuộc giai đoạn 1 và chỉ với 45 đối tượng tham gia nghiên cứu, kết quả trên chỉ chứng thực hoạt tính mạnh mẽ chống lại SARS-CoV-2 khi thực hiện trong ống nghiệm/trong phòng thí nghiệm. Nhóm tác giả cũng chỉ ra những hạn chế gặp phải và nhấn mạnh việc tiếp tục thực hiện thêm các thử nghiệm lâm sàng để củng cố lập luận của mình.

Ngoài ra, chính trên trang web của công ty mẹ của thuốc này (Merck) cũng nhấn mạnh rằng Ivermectin hiện chưa đủ điều kiện để trị covid-19.

Cơ chế

Ivermectin được cho là có cơ chế chống viêm. Ngoài ra kết quả trên tế bào cho thấy nó có thể gắn vào protein dưới đáy của virus SARS-CoV-2 và ngăn ngừa quá trình xâm nhập vào nhân. Và Ivermectin cũng được cho là ức chế thụ thể ACE2 và một số protein khác liên quan đến quá trình phân chia của virus. Cơ chế thực trên mô hình động vật cần phải nghiên cứu thêm.

FDA cảnh báo [2],[3]

FDA không phê duyệt ivermectin để sử dụng trong điều trị hoặc ngăn ngừa COVID-19 ở người. Dùng liều lượng lớn thuốc này rất nguy hiểm và có thể kéo theo các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Đã có một vài nghiên cứu được công bố trên American Journal of Therapeutics, BioSpace hay The Epoch Times, đánh giá Ivermectin như một phương pháp điều trị tiềm năng đối với COVID-19. Tuy nhiên, FDA hiện vẫn duy trì cảnh báo trên trang web phản đối việc lạm dụng ivermectin để điều trị vi rút. FDA cho biết họ đã nhận được nhiều báo cáo về những bệnh nhân cần hỗ trợ y tế và phải nhập viện sau khi tự ý dùng Ivermectin loại được phê duyệt để sử dụng trên động vật. Điều quan trọng cần ghi nhớ là các sản phẩm được phép sử dụng cho động vật khác với các sản phẩm được phép sử dụng cho người.

FDA lưu ý rằng các nghiên cứu lâm sàng hiện vẫn đang được tiến hành để đánh giá khả năng chống lại COVID-19 của Ivermectin, nhưng cho đến khi chúng được xem xét và xác nhận, sẽ có cảnh báo chống lại việc dùng thuốc trái phép.

Tác dụng phụ [2],[4]

Một số tác dụng phụ liên quan đến ivermectin bao gồm:

Phản ứng trên da: Phát ban, ngứa, nổi sẩn, mụn mủ hoặc mày đay
Phản ứng sưng, viêm: Phù mặt, mắt hoặc chân tay, viêm kết mạc, viêm giác mạc, sưng và đau các hạch bạch huyết (ở nách, cổ tử cung, bẹn…), viêm túi mật hoặc viêm tuyến giáp.
Ảnh hưởng hệ thần kinh: chóng mặt, co giật, lú lẫn, suy nhược
Giảm huyết áp đột ngột
Buồn nôn, nôn mửa
Tiêu chảy, táo bón
Đau dạ dày
Đau khớp, đau đầu
Tổn thương gan (viêm gan)
Các bất thường trong xét nghiệm như giảm số lượng bạch cầu và tăng các xét nghiệm gan.