Lời cảnh báo: Thuốc viên kháng COVID-19 có thể giải phóng những chất gây đột biến nguy hiểm

Thuốc viên kháng vi-rút đầu tiên để điều trị COVID-19, Molnupiravir của Merck & Co., đã nhận được sự chấp thuận từ Cơ quan quản lý thuốc và sản phẩm chăm sóc sức khỏe của Vương quốc Anh vào ngày 4 tháng 11. Nhưng dưới sự chấp thuận này, đối với những người có nguy cơ nhiễm bệnh nặng cao, một nhà virus học nổi tiếng cho rằng việc sử dụng Molnupiravir có thể gây hại nhiều hơn có lợi, nó có khả năng tạo ra các biến thể mới, nguy hiểm hơn của SARS-CoV-2. Trong khi, các nhà virus học khác nói rằng mối quan tâm này đáng để theo dõi nhưng phần lớn vẫn là giả thuyết, ít nhất tại thời điểm hiện tại. Aris Katzourakis, một chuyên gia về sự tiến hóa vi-rút tại Đại học Oxford cho biết: “Tôi không nghĩ rằng chúng ta đang ở trong tình thế có thể bỏ đi một loại thuốc tốt như vậy khi mà không biết rõ rủi ro có thể xảy ra hay không.”

Về MOLNUPIRAVIR

Molnupiravir, được Merck và Ridgeback Biotherapeutics phát triển từ một loại thuốc kháng virus thử nghiệm trước đó, hoạt động bằng cách can thiệp vào quá trình nhân lên của virus, cài vào bộ gen của virus những đột biến cho đến khi virus không thể sinh sản được nữa. Tháng trước, các quan chức tại Merck và Ridgeback đã công bố kết quả của một thử nghiệm lâm sàng cho thấy việc sử dụng thuốc COVID-19 cho bệnh nhân mắc bệnh sớm sẽ giảm được 50% nguy cơ nhập viện và tử vong. Tuy nhiên, khả năng gây ra đột biến RNA của thuốc đã làm dấy lên nỗi lo sợ dai dẳng rằng nó có thể tạo ra đột biến trong vật liệu di truyền của chính bệnh nhân, có thể gây ung thư hoặc dị tật bẩm sinh; mọi nghiên cứu cho đến nay vẫn chưa giải quyết được những nỗi sợ đó.

Điều đáng quan ngại

William Haseltine, một nhà virus học trước đây tại Đại học Harvard, nổi tiếng với công trình nghiên cứu về HIV và dự án về bộ gen người, chỉ ra rằng bằng cách gây ra các đột biến virus, Molnupiravir có thể thúc đẩy sự gia tăng của các biến thể virus mới nguy hiểm hơn hiện nay. Haseltine đã nêu ra mối lo ngại của mình vào thứ Hai trong một bài đăng trên blog Forbes, ông cho biết: “Họ đang đưa vào lưu hành một loại thuốc có khả năng gây đột biến mạnh vào thời điểm chúng tôi quan tâm sâu sắc đến những biến thể mới. “Tôi không thể tưởng tượng được bất cứ điều gì có thể nguy hiểm hơn thế.”

Ông lưu ý những bệnh nhân được kê đơn thuốc kháng sinh và các loại thuốc khác thường không hoàn thành liệu trình dùng thuốc theo chỉ định, việc này có thể cho phép các mầm mống kháng thuốc tồn tại và lây lan. Nếu bệnh nhân nhiễm COVID-19 cảm thấy khoẻ hơn sau một vài ngày và ngừng dùng Molnupiravir, Haseltine lo lắng các đột biến virus sẽ tồn tại và có thể lây lan sang người khác. Ông nói: “Nếu tôi đang cố gắng tạo ra một loại vi rút mới và nguy hiểm hơn ở người, tôi sẽ cung cấp một liều cận lâm sàng [molnupiravir] cho những người bị nhiễm.”

Raymond Schinazi, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Emory, đồng ý rằng: “Khả năng [tạo ra các biến thể] là có.” Nhưng kể cả anh hay bất kỳ ai khác được Science Insider liên hệ đều không bày tỏ mối quan ngại nhiều như Haseltine. Katzourakis nói, “Tôi không thấy điều này đáng để báo động. Nếu bạn bắt một sinh vật đột biến nhiều hơn, nó ắt sẽ có nhiều khả năng gây hại cho vi-rút hơn”.

Cơ sở

Cơ sở cho sự lo lắng của Haseltine là các nghiên cứu đã cho thấy Coronavirus có thể tồn tại cùng với các đột biến do Molnupiravir gây ra. Hai năm trước, chẳng hạn, Mark Denison, một nhà virus học tại Đại học Vanderbilt, và các đồng nghiệp đã nhiều lần cho Coronavirus tiếp xúc với liều dưới mức gây chết của một dạng thuốc gọi là EIDD-1931 để kiểm tra xem liệu virus kháng thuốc có xuất hiện hay không. Họ báo cáo rằng trong quần thể của hai loại vi-rút Coronavirus; vi-rút viêm gan ở chuột và vi-rút gây ra hội chứng hô hấp Trung Đông; 30 đợt điều trị bằng thuốc như vậy đã gây ra tới 162 đột biến khác nhau mà vẫn không tiêu diệt được vi-rút. Nhưng Denison còn lưu ý rằng nghiên cứu của ông chưa liệt kê các đột biến ở các vi-rút riêng lẻ; đúng hơn, có tới 162 đột biến phát sinh trong quần thể tế bào bị nhiễm một trong hai loại Coronavirus.

Hầu hết các đột biến đã gây hại cho vi-rút và làm chậm sự phát triển của chúng. Denison nói: “Nếu tôi rút ra bất cứ bài học gì từ công trình của mình, thì đó là nếu vi-rút cố gắng thích nghi, chẳng hạn như thông qua sự kháng thuốc [với Molnupiravir], thì nó sẽ liên tục phát triển các đột biến có hại.” Tuy nhiên, Ravindra Gupta, một nhà vi sinh vật học tại Đại học Cambridge, cảnh báo rằng vi–rút đột biến có thể có khả năng phát triển tốt hơn ở những người nguy cơ cao phải sử dụng Molnupiravir, ví dụ như những bệnh nhân bị tổn thương hệ thống miễn dịch. Vắc-xin sẽ kém hiệu quả hơn trong việc bảo vệ những bệnh nhân này vì vậy họ chính xác là những người nên được nhận thuốc [Molnupiravir].

Những ý kiến khác

Daria Hazuda, người đứng đầu trong phát hiện bệnh truyền nhiễm cho Merck, lưu ý rằng công ty chưa thấy bất kỳ bằng chứng nào về những người sử dụng Molnupiravir tạo ra vi rút với các đột biến mới và nguy hiểm. Ở những bệnh nhân đã hoàn thành liệu trình 5 ngày dùng thuốc, Hazuda nói, “Chúng tôi không thấy bất kỳ loại vi rút lây nhiễm nào” —ngoài các biến thể đột biến. Cô ấy nói rằng các đột biến phát sinh là ngẫu nhiên – không tập trung vào một gen cụ thể nào khiến vi-rút có nhiều khả năng tồn tại hơn. Bà nói: “Không có bằng chứng cho bất kỳ sự thiên vị chọn lọc nào.”

Hơn nữa, Hazuda và những người khác lưu ý, SARS-CoV-2 rất giỏi trong việc tạo ra các biến thể một cách tự nhiên khi nó tái tạo ở những người bị nhiễm bệnh. Katzourakis nói: “Không thiếu sự biến đổi của virus ngoài kia. Câu hỏi quan trọng hơn là liệu molnupiravir có cung cấp áp lực chọn lọc nào để thúc đẩy vi-rút hướng tới khả năng lây truyền hoặc độc lực hay không. Tôi thấy khó để tưởng tượng, song không thể loại trừ khả năng đó.”

Hơn thế nữa, Denison và những người khác cho rằng việc sử dụng Molnupiravir sẽ làm gia tăng sự xuất hiện của vi-rút không gây chết người hoặc lây truyền nhưng có khả năng kháng thuốc, một kết quả phổ biến đối với các tác nhân chống truyền nhiễm. Cùng lúc, tin tức ngày 5 tháng 11 cho rằng một loại thuốc kháng vi-rút khác, của Pfizer, có hiệu quả cao chống lại SARS-CoV-2 cho thấy một cách để ngăn chặn tình trạng kháng thuốc: sử dụng cả hai viên thuốc kết hợp, cùng một chiến lược dùng để điều trị HIV và các bệnh nhiễm trùng khác.

Quyết định mới nhất

Vào ngày 30 tháng 11, Ủy ban tư vấn Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm sẽ xem xét việc cấp phép cho Molnupiravir nếu có thể sử dụng trong trường hợp khẩn cấp tại Hoa Kỳ.

Biên dịch: Phạm Thanh Ngân

Nguồn: doi: 10.1126/science.acx9591