Các tế bào miễn dịch tiêu diệt vi khuẩn giúp cơ thể chữa lành nhưng cũng gây ra biến chứng phẫu thuật

Biên dịch: Đặng Thị Trâm

Hàng năm, hàng trăm ngàn bệnh nhân trải qua các cuộc phẫu thuật theo dõi để loại bỏ các mô sẹo bên trong gây ra các vấn đề như đau và tắc nghẽn đường ruột. Gần đây, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các tế bào miễn dịch là đại thực bào có thể kích thích sự tích tụ của mô sẹo, đưa ra một phương pháp khả thi để ngăn chặn nó.

Vết sẹo sau phẫu thuật “là một mô lớn”, nhà sinh học tế bào và miễn dịch học Daniel McVicar thuộc Viện Ung thư Quốc gia, người không tham gia vào công trình này cho biết. Ông nói, nghiên cứu đang “tìm hiểu cơ chế tế bào để biết điều đó xảy ra như thế nào”.

Nhà miễn dịch học Paul Kubes của Đại học Calgary và các đồng nghiệp đã nghiên cứu về mối liên hệ giữa các đại thực bào và sự tích tụ của các mô sẹo ở bụng. Họ đã nghiên cứu vai trò của các tế bào trong khoang phúc mạc, nơi chứa các cơ quan như gan và ruột. Các đại thực bào ở đó, giống như những nơi khác trong cơ thể, tiêu diệt vi khuẩn và các vi sinh vật xâm nhập khác. Nhưng 5 năm trước, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng các tế bào phúc mạc cũng xuất hiện để thúc đẩy quá trình chữa lành các cơ quan tổn thương.

Đối với nghiên cứu mới, nhóm của Kubes đã nghĩ ra một cách để theo dõi các tế bào ở chuột sống. Các nhà nghiên cứu đã kéo căng phần giữa bụng giữa các cơ dạ dày của động vật để tạo ra một chỗ phồng giống như khối thoát vị. Các nhà khoa học có thể quan sát hoạt động của các tế bào thông qua một dải mô mờ ở phần bụng đó.

Nhóm nghiên cứu sau đó đã sử dụng laser để tạo ra một vết bỏng nhỏ trên thành bụng. Các đại thực bào tích tụ trên khu vực bị phá hủy – hàng trăm trong số chúng đến trong vòng vài phút – và tạo thành một cái nắp. Kubes nói: “Chúng tôi nghĩ rằng chúng có thể giống như kiến ​​bò quanh các cơ quan,” cho đến khi các tế bào tìm thấy vị trí chúng cần.

Thay vào đó, các tế bào phúc mạc di chuyển xung quanh và bám vào các mô bị thương khi chúng đi qua. Kiểu di chuyển theo dòng của chúng khiến chúng không giống như các đại thực bào điển hình, nơi trú ngụ trên các mục tiêu của chúng, và giống tiểu cầu hơn, các mảnh tế bào tụ lại tại vết thương để tạo ra cục máu đông. Nhóm nghiên cứu báo cáo trên tạp chí Science rằng bằng cách tập trung lại, các đại thực bào phục hồi nhanh hơn. Khi các nhà nghiên cứu đưa vào chuột một phân tử ngăn không cho các tế bào tập hợp lại, vết thương của chúng lành chậm hơn khoảng 50%.

“Đây là một ví dụ rõ ràng và thú vị về vai trò của đại thực bào trong việc chữa lành vết thương,” nhà miễn dịch học David Mosser của Đại học Maryland, College Park, người không liên quan đến nghiên cứu, cho biết.

Nhưng các đại thực bào dường như không thể đối phó với tổn thương mô nghiêm trọng do phẫu thuật gây ra. Khi nhóm nghiên cứu thực hiện phẫu thuật mở bụng trên chuột, các tế bào đến vị trí vết mổ, xếp thành từng cục lớn và xen kẽ bởi các sợi protein. Quá trình này tạo ra các cấu trúc tương tự kết dính phúc mạc, các dải mô sẹo có thể gây đau đớn và đôi khi gây tử vong.

Ở người, hầu hết kết dính phúc mạc là kết quả của phẫu thuật, và việc loại bỏ chúng là nguyên nhân cho khoảng 300.000 ca phẫu thuật mỗi năm ở Hoa Kỳ. “Tôi cho rằng sự kết dính là một đáp ứng không chính xác” của các đại thực bào, Kubes nói. Ông và nhóm của mình hiện đang làm việc với các nhà hóa dược để phát triển các loại thuốc ngăn chặn sự hình thành của chúng.

Tuy nhiên, Gwendalyn Randolph, một nhà miễn dịch học tại Trường Y Đại học Washington ở St. Louis, cho biết cô vẫn “rất nghi ngờ” rằng nhóm đã tìm ra cơ chế làm thế nào các đại thực bào này chữa lành và gây hại. Bà lập luận, để xác nhận vai trò của các tế bào miễn dịch, các nhà nghiên cứu cần phải kiểm tra xem liệu khả năng kết dính có giảm ở những con chuột bị biến đổi gen mất đi các tế bào hay không. Tuy nhiên, bà nói, nghiên cứu có thể tạo ra một động lực bằng cách kích thích các nhà nghiên cứu suy nghĩ nhiều hơn về biến chứng phẫu thuật này.

Tài liệu tham khảo gồm cả ảnh đại diện: https://www.sciencemag.org/news/2021/03/these-bacteria-gobbling-immune-cells-help-body-heal-also-cause-surgical-complications