Giải Nobel Y Sinh 2020: Phát hiện ra virus viêm gan C

Hội đồng Nobel tại Karolinska Institutet đã quyết định trao giải Nobel Y Sinh 2020 cho Harvey J. Alter, Michael Houghton và Charles M. Rice với phát hiện tìm ra virus viêm gan C – lây truyền qua đường máu, một vấn đề sức khỏe toàn cầu gây xơ gan và ung thư gan. Trước công trình nghiên cứu này, việc phát hiện ra virus viêm gan A và B đã là những bước tiến quan trọng, nhưng phần lớn các trường hợp viêm gan lây truyền qua đường máu vẫn còn chưa giải thích được. Việc phát hiện ra virus viêm gan C đã giải thích nguyên nhân của những trường hợp viêm gan mãn tính còn lại, giúp thực hiện các xét nghiệm máu cần thiết và các loại thuốc mới để cứu sống hàng triệu người.

Vào thời điểm khám phá ra virus viêm gan B, Harvey J. Alter đang nghiên cứu về sự xuất hiện của bệnh viêm gan ở những bệnh nhân được truyền máu. Điều đáng lo ngại là một số lượng đáng kể những người được truyền máu đã mắc bệnh viêm gan mãn tính do một tác nhân truyền nhiễm không xác định (không phải do virus viêm gan B). Alter và các đồng nghiệp chỉ ra rằng máu từ những bệnh nhân viêm gan này có thể truyền bệnh cho tinh tinh. Các nghiên cứu sau đó cũng chứng minh rằng tác nhân lây nhiễm chưa được biết đến này có các đặc điểm của virus. Theo cách này, các cuộc điều tra của Alter xác định một dạng viêm gan virus mãn tính mới. Căn bệnh bí ẩn này được gọi là bệnh viêm gan “không phải A, không phải B”.

Song song đó, Michael Houghton đảm nhận việc phân lập trình tự di truyền của virus. Charles M. Rice đã lưu ý đến một vùng chưa được xác định ở cuối bộ gen của virus viêm gan C mà họ nghi ngờ có thể quan trọng đối với sự nhân lên của virus. Thông qua kỹ thuật gen, Rice đã tạo ra một biến thể RNA của virus viêm gan C. Khi RNA này được tiêm vào gan của tinh tinh, virus được phát hiện trong máu và tinh tinh xuất hiện những thay đổi bệnh lý giống hệt con người khi mắc bệnh viêm gan mãn tính. Đây là bằng chứng cuối cùng cho thấy virus viêm gan C có thể gây ra các trường hợp viêm gan qua trung gian truyền máu mà trước đây chưa giải thích được.

Việc phát hiện ra virus viêm gan C là một thành tựu mang tính bước ngoặt trong cuộc chiến chống lại các bệnh do virus.  Các xét nghiệm máu có độ nhạy cao cho virus hiện đã có sẵn và những xét nghiệm này về cơ bản đã loại bỏ bệnh viêm gan sau truyền máu ở nhiều nơi trên thế giới, cải thiện đáng kể sức khỏe toàn cầu. Khám phá này cũng cho phép sự phát triển nhanh chóng các loại thuốc kháng virus đặc hiệu cho bệnh viêm gan C. Lần đầu tiên trong lịch sử, căn bệnh này có thể được chữa khỏi, làm dấy lên hy vọng loại bỏ hoàn toàn virus viêm gan C khỏi dân số trên toàn thế giới.

Biên dịch:

Nguyễn Thanh Huyền

Nguyễn Cao Quỳnh Anh

TLTK

Nobel Foundation. “Nobel Prize in Physiology or Medicine 2020: Discovery of Hepatitis C virus.” ScienceDaily. ScienceDaily, 5 October 2020.

Image by Kateryna_Kon