Kết quả tích cực trong nghiên cứu về thuốc điều trị covid-19 của Gilead

Một nghiên cứu của chính phủ về remdesivir thuộc công ty Gilead, loại thuốc thử nghiệm có thể coi là được theo dõi chặt chẽ nhất để điều trị chủng virus corona mới, cho thấy loại thuốc này có tác dụng chống lại Covid-19, căn bệnh do virus gây ra.

Trong một phát biểu hôm thứ Tư của Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia, nơi đang tiến hành nghiên cứu, cho biết dữ liệu sơ bộ đã chỉ ra những bệnh nhân đã dùng remdesivir hồi phục nhanh hơn những bệnh nhân tương tự dùng giả dược.

Tuy rằng khó có thể mô tả các kết quả một cách trọn vẹn khi không có các dữ liệu đầy đủ và chi tiết, nhưng phát hiện trên có khả năng sẽ là biện pháp điều trị đầu tiên cho thấy các kết quả cải thiện ở bệnh nhân bị nhiễm virus. Chủng virus này đã khiến nền kinh tế toàn cầu lâm vào bế tắc và giết chết ít nhất 218 000 người trên toàn thế giới.

Trong lần xuất hiện trước công chúng với Tổng thống Trump trong Phòng Bầu dục, Anthony Fauci, giám đốc NIAID, một bộ phận của Viện Y tế Quốc gia, cho biết dữ liệu này là một “bằng chứng rất quan trọng” của nghiên cứu và chúng ta có lý do để lạc quan về phương pháp điều trị này. Ông đã lưu ý rằng số liệu nghiên cứu  cho thấy đây không phải là một kết quả ưu việt hoàn toàn. Đồng thời, nghiên cứu đã đạt được mục tiêu chính, đó là cải thiện thời gian bình phục, giảm 4 ngày trên các bệnh nhân dùng remdesivir. Dữ liệu sơ bộ cho thấy thời gian hồi phục là 11 ngày trên remdesivir so với 15 ngày trên giả dược, giảm 31%. Tỷ lệ tỷ vong ở nhóm remdesivir là 8% so với 11.6% ở nhóm giả dược. Sự khác biệt về tỷ lệ tử vong không có ý nghĩa thống kê.

Đó là “bằng chứng thuyết phục đầu tiên cho thấy một loại thuốc kháng virus có thể mang lại lợi ích thực sự cho những bệnh nhân nhiễm Covid-19”, theo Frederick Hayden, giáo sư danh dự về virus học lâm sàng và y học, Đại học Y Virginia. Theo ông, “Điều này sẽ làm thay đổi tiêu chuẩn chăm sóc tại Hoa Kỳ và các quốc gia khác đối với các bệnh nhân đã chứng minh là được hưởng lợi”,. Thêm vào đó, việc xác định chính xác nhóm bệnh nhân dùng thuốc cũng cần được xem xét dữ liệu thêm nữa.

Trong vài tuần qua đã có nhiều báo cáo mâu thuẫn về lợi ích tiềm năng của remdesivir, loại thuốc đã được dùng thử nghiệm trước đó trong dịch Ebola. Theo như STAT đã công bố, nghiên cứu của Gilead trên những bệnh nhân mắc Covid-19 nặng, dựa trên các số liệu từ một thử nghiện tại bệnh viện Chicago, đã gợi ý rằng các bệnh nhân hồi phục tốt hơn mong đợi với remdesivir. Tuy nhiên, vài ngày sau đó, một bản tóm tắt kết quả nghiên cứu ở Trung Quốc chỉ ra rằng những bệnh nhân dùng thuốc không cải thiện hơn so với những người trong nhóm đối chứng.

Kết quả đầy đủ từ nghiên cứu ở Trung Quốc được công bố vào hôm thứ Tư. Tuy nhiên, nghiên cứu NIAID, được công bố sớm hơn mọng đợi,  là thử nghiệm quan trọng nhất và được thiết kế nghiêm ngặt về remdesivir dùng trong Covid-19 cho đến nay. Nghiên cứu đã so sánh remdesivir với giả dược trên 800 bệnh nhân, bệnh nhân lẫn bác sĩ đều không biết thuốc hay giả dược được sử dụng trên đối tượng bệnh nhân nào, có nghĩa là những sai sót chủ quan sẽ không ảnh hưởng đến kết luận.

Mục tiêu chính của nghiên cứu là thời gian cải thiện của bệnh, với các biện pháp cải thiện khác nhau phụ thuộc vào mức độ bệnh ban đầu của bệnh nhân. Mặc dù kết quả cho thấy thuốc giúp các bệnh nhân cải thiện nhanh hơn, nhưng việc cải thiện nhanh như thế nào thì không đánh giá được.

Scott Gottlieb, cựu ủy viên Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa kỳ, cho biết ông hy vọng sẽ có đầy đủ bằng chứng để cơ quan này ban hành “ủy quyền sử dụng khẩn cấp” cho remdesivir.

Remdesivir không phải là một “giải pháp hoàn hảo ” nhưng dường như có công hiệu và có thể là một phần của công cụ thuốc và chẩn đoán giúp chúng ta có thể giảm đáng kể rủi ro khi lâm vào tình trạng khó kiểm soát.

Aneesh Mehta, bác sĩ tại Đại học Emory và là một điều tra viên trong nghiên cứu NIAID, nói rằng các kết quả nghiên cứu “đủ tốt” để báo cáo các kết quả sơ bộ, nhưng một phân tích đầy đủ của tất cả các dữ liệu là cần thiết để hiểu đầy đủ về tác dụng của thuốc. Thời gian hồi phục quan sát được trong phân tích cuối cùng “có thể ngắn hoặc dài hơn. Chúng tôi chưa thể kết luận được”. Mehta cũng hy vọng các kết quả cuối cùng có thể giúp họ thực hiện các phân tích tìm ra đối tượng bệnh nhân nào sẽ được hưởng lợi nhiều nhất từ remdesivir.

Trước đây, FDA đã cấp ủy quyền sử dụng khẩn cấp cho thuốc điều trị sốt rét hydroxyquinolone để điều trị Covid-19, mặc dù có ít nhất một số nghiên cứu cho rằng thuốc này không hiệu quả. “Nếu hydroxyquinolone đáp ứng tiêu chuẩn [khẩn cấp], thì trước đó một thời gian, remdesivir dường như đã vượt qua mốc tiêu chuẩn này, đặc biệt là trong trường hợp điều trị cho các bệnh nhân ở tình trạng nguy kịch”, theo Gottlieb.

Remdesivir phải được dùng đường tiêm tĩnh mạch, thuốc này có thể vẫn sẽ là một biện pháp điều trị khi bệnh nhân nhập viện, nhưng cũng có khả năng nó đạt hiệu quả cao nhất khi điều trị cho những bệnh nhân mới mắc.

Theo Nahid Bhadelia, giám đốc y tế của đơn vị các nguồn bệnh đặc biệt, Trung tâm y tế Boston., “Chúng tôi hiểu rõ rằng với hầu hết các loại thuốc kháng virus, việc sử dụng thuốc là càng sớm càng tốt”, theo Bhadelia, người có kinh nghiệm dùng remdesivir làm biện pháp điều trị thử nghiệm cho Ebola ở châu Phi, nơi các kết quả ít lạc quan hơn. Điều đó nghĩa là những xét nghiệm chẩn đoán tốt hơn sẽ trở nên cần thiết để xác định những bệnh nhân nào có thể được hưởng lợi. “Cái quan trọng là chúng ta sẽ phải tìm ra các đối tượng trong nhóm bệnh nhân ngoại trú”. Theo Bhadelia, “ Một lần nữa, việc xét nghiệm trở nên quan trọng, vì chúng tôi muốn đưa họ đến bệnh viện càng sớm càng tốt.”

Mặc dù số liệu chưa được công bố, nhưng đó là thủ tục tiêu chuẩn để các công ty dược phẩm và công nghệ sinh học phát hành thông tin dịch chuyển thị trường ngay khi có được nó, do các yêu cầu quy định.

Vào thứ Tư, Gilead đã công bố số liệu từ nghiên cứu riêng của họ về remdesivir trên những bệnh nhân mắc Covid-19 nặng. Phía công ty cho biết, nghiên cứu này thể hiện tỷ lệ hồi phục lâm sàng tương tự nhau ở những bệnh nhân được điều trị bằng liệu trình remdesivir kéo dài 5 ngày và 10 ngày.

“Khác với sự phát triển của thuốc truyền thống, chúng tôi đang cố gắng để đánh giá một tác nhân nghiên cứu đi cùng với đại dịch toàn cầu đang bùng phát. Nhiều nghiên cứu thực hiện đồng thời đang giúp xác nhận rằng liệu remdesivir có phải là biện pháp điều trị an toàn và hiệu quả đối với Covid-19 hay không, và làm thế nào để sử dụng thuốc đạt hiệu quả cao nhất”, trong một phát biểu của Merdad Parsey, người đứng đầu mảng y tế của Gilead.

Theo Gilead, nghiên cứu riêng của họ trên các bệnh nhân nặng cho thấy, dường như có thể điều trị bệnh nhân với lộ trình 5 ngày của remdesivir, chứ không phải là lộ trình 10 ngày như đã được dùng trong thử nghiệm của NIAID.

Nghiên cứu của công ty lấy mẫu trên khoảng 6000 người tham gia, từ 152 địa điểm thử nghiệm lâm sàng khác nhau trên toàn thế giới. Dữ liệu được tiết lộ vào hôm thứ Tư cho thấy từ 397 bệnh nhân, với  so sánh thống kê về sự cải thiện của các bệnh nhân giữa 2 nhánh điều trị: lộ trình điều trị 5 ngày và 10 ngày. Sự cải thiện được đo lường bằng việc sử dụng thang đo 7 điểm bao gồm tử vong (tệ nhất) và xuất viện (kết quả tốt nhất), với và ở giữa là các cấp độ khác nhau của bổ sung oxygen và đặt nội khí quản.

Thiết kế nghiên cứu có tính chất không thể hiện rõ về việc remdesivir hoạt động như thế nào, bởi vì không có nhóm bệnh nhân nào không được điều trị. Kết luận là trên cơ bản cả hai khoảng thời gian điều trị là như nhau.

Peter Bach, giám đốc trung tâm chính sách và kết quả y tế tại trung tâm y tế Memorial Sloan Kettering cho biết, ông rất muốn được xem dữ liệu của nghiên cứu NIAID, nhưng đã nhắc lại chỉ trích của mình về nghiên cứu nghiêm trọng của Gilead do thiếu một nhóm đối chứng của các bệnh nhân không được điều trị. Theo ông, điều này có thể cho phép các nhà nghiên cứu đưa ra các kết luận quan trọng về việc thuốc hoạt động như thế nào, thứ hiện nay không thể thực hiện được.

“Họ đã bỏ qua một cơ hội không thể tin được”, theo ông Bach. “Nó sẽ không cho chúng ta biết sẽ phải làm gì với những bệnh nhân 80 tuổi đa bệnh lý đi kèm so với những người 30 tuổi khỏe mạnh. Chúng ta  vẫn phải tiếp tục mò mẫm   trong bóng tối, hoặc ít nhất là trong một căn phòng mờ, trong khi chúng ta đã có thể biết thêm được nhiều hơn.”

Trong nghiên cứu, thời gian trung bình để cải thiện lâm sàng là 10 ngày trong nhóm điều trị 5 ngày, và 11 ngày trong nhóm điều trị 10 ngày. Hơn một nửa số bệnh nhân trong cả hai nhóm đều được xuất viên trước ngày 14. Vào ngày 14, 64.5% bệnh nhân trong nhóm 5 ngày và 53.5% bệnh nhân trong nhóm 10 ngày đạt được hồi phục lâm sàng.

Các bệnh nhân trong thử nghiệm hầu hết còn sống, tuy rằng điều này có thể là do bệnh của họ ban đầu không nghiêm trọng. Trong hầu hết nghiên cứu, các bệnh nhân thở máy không được tham gia. 8% bệnh nhân được điều trị 5 ngày remdesivir đã chết, so với 11% bệnh nhân được điều trị 10 ngày. Theo Gilead, bên ngoài nước Ý, nơi 77 bệnh nhân được điều trị, tỷ lệ tử vong chung trong toàn bộ nghiên cứu là 7%. Những tỷ lệ tử vong này thấp so với quan sát trong các nghiên cứu khác, với các đối tựng ở độ tuổi từ 13 đến 29.

Chỉ 5% bệnh nhân trong nhóm 5 ngày, và 10% trong nhóm 10 ngày bị các tác dụng phụ dẫn đến việc ngừng thuốc. Các tác dụng phụ phổ biến nhất – không thể xác định rõ tác dụng phụ nào có nguồn gốc do thuốc – là buồn nôn và suy hô hấp cấp. Men gan tăng diễn ra trên 7.3% bệnh nhân, trong đó 3% bệnh nhân ngừng dùng thuốc do kết quả xét nghiệm men gan cao.

Theo nghiên cứu ở Trung Quốc cũng được đăng vào thứ Tư trên tờ Lancet, các nhà nghiên cứu nhận thấy remdesivir “không cải thiện đáng kể thời gian hồi phục lâm sàng, tỷ lệ tử vong hay thời gian đào thải virus ở bệnh nhân nặng so với giả dược”.

Đã có sự cải thiện 23% trong thời gian thử nghiệm trong việc hồi phục lâm sàng trên remdesivir so với giả dược, nhưng sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê. Trung bình, bệnh nhân điều trị bằng remdesivir cải thiện sau 20 ngày so với 23 ngày đối với bệnh nhân dùng giả dược. Sau một tháng, 14% bệnh nhân remdesivir tử vong so với 13% bệnh nhân được điều trị bằng giả dược.

Nghiên cứu ở Trung Quốc lấy mẫu ở các bệnh nhân bị Covid-19 nặng hơn so với nghiên cứu thực hiện bởi NIAID. Nghiên cứu ở Trung Quốc cũng kết thúc sớm do sự khó khăn trong tìm kiếm  bệnh nhân khi dịch ở Trung Quốc đã suy giảm.

Haydem, nhà virus học của trường đại học Virginia, từng là một trong những điều tra viên trong nhiên cứu ở Trung Quốc, đã chỉ ra sự tương tự giữa các kết quả. Theo ông, trong khi các nhà nghiên cứu của NIAID đã có thể có đủ số bệnh nhân tham gia, thì việc giảm các ca mắc ở Vũ Hán đã khiến điều đó trở nên không thể. “Tôi đã rất bất ngờ bởi sự nhất quán trong dữ liệu của hai nghiên cứu”, ông cho biết.

Biên dịch

Đỗ Mỹ Ngọc

TS. Nguyễn Thị Thanh Vân

Nguồn: https://www.statnews.com/2020/04/29/gilead-says-critical-study-of-covid-19-drug-shows-patients-are-responding-to-treatment/